صاحب دل چهار كس اند : 

زاهد است ، دل او به شوق ، خسته ؛

خائف است ، دل او با شك  ، شكسته ؛

مريد است ، دل او به خدمت ، كمر بسته ؛

محب است ، دل وي به حضرت پيوسته ؛ 

به حضرت داود پيامبر وحي آمد كه : 

يا داود ! طهر لي بيتاً اسكنه . . . 

سلطان ازل گنج غم عشق به ما داد          تا روي در اين خانۀ ويرانه نهاديم 

در خرمن صد زاهد عاقل زند آتش             اين داغ كه ما بر دل پروانه نهاديم !

دوستى سه منزل است : هوى : صفت تن ، محبت : صفت دل ، عشق : صفت جان !

هوى به نفس قائم ، محبت به دل قائم ، عشق به جان قائم . نفس از هوى ، خالى نه ، و دل از محبت ، خالى نه ، و جان از عشق خالى نه .

عشق مأواى عاشق است ، و عاشق مأواى بلاست .

عشق عذاب عاشق است و عاشق عذاب بلا .

در عشق تو ، گبر ناب من دانم  بود!                 دل سوخته ، جان كباب ، من دانم  بود!

در آتش تيز و آب ، من دانم  بود!                 روز و شب در عذاب ، من دانم  بود!

اين عشق كه صفت جان آمد ، نيز بر سه قسم است : اول - راستى ، ميانه -  مستى ، آخر - نيستى !

راستى ، عارفان راست ، مستى  ، والهان راست ، نيستى ، بى‏ خردان راست .

راستى آن است كه آنچه گويى كنى و آنچه نمايى دارى و آن جا كه آواز دهي باشى .

مستى ، بى ‏قرارى و وله‏ زدگى است .

گه نظر مولى دائم گردد ، دل هائم گردد گه عطا ، بزرگ گردد ، از طاقت يافت ، برگذرد .

مستى هم نفس راست ، هم دل را ، هم جان را !

چون شراب بر عقل ، زور كند،  نفس مست گردد .

چون آشنايى ، بر آگاهى زور كند ، دل مست شود .

چون كشف بر انس ، زور گير د، جان ، مست شود .

چون ساقى ، خود متجلّى گردد ، هستى آغاز كند و مستى صحو شود .

من نيستم اى نگار ، تو هستم كن              يك جرعه شراب وصل ، بر دستم كن‏

با من بنشين به خلوت و مستم كن             گر سير شوى به نكته ‏اى پستم كن‏ !

اما نيستى آن است كه در سر دوستى شوى ، نه بدين جهان ، با ديد آيى ، نه در آن جهان .

دو گيتى ، در سر دوستى شد و دوستى ، در سر دوست ، اكنون نمى‏ يارم گفت كه منم [ من هستم ] ،  نمى‏ يارم گفت كه اوست !

 از ديده و دوست ، فرق كردن ، نه نكوست يا اوست به جاى ديده ، يا ديده ، خود اوست‏ ! 

آن پير طريقت گفت : خداوندا! يافته مي جويم،  با ديده‏ ور مي گويم : كه دارم چه جويم ؟ كه بينم چه گويم ؟ شيفته اين جست و جويم ، گرفتار اين گفتگويم .

خداوندا ! خود كردم و خود خريدم ، آتش بر خود ، خود افروزانيدم !

از دوستى آواز دادم ، دل و جان فرا ناز دادم . مهربانا ! اكنون كه در غرقابم ، دستم گير كه گرم افتادم :

زين بيش مزن تو اى سنايى غم عشق                  كآواره چو تو بس اند ، در عالم عشق‏

بپذير تو پند و گير يك ره ، كمِ عشق                    كز آب روان ، گرد برآرد ، غم عشق‏

آرى ! مشتاق  ، كشتۀ دوستى است ، هر چند كه سر به بالين است .

نيكوتر آن است كه كشتۀ دوستى ، به از كشتۀ شمشير است ، نه از كشتۀ دوستى خون آيد و نه از سوختۀ آن دود !

كشته به كشتن راضى ، و سوخته به سوختن خشنود !

كم تقتلونا و كم نحبّكم                يا عجبا لم نحبّ من قتلا

هر چند بر آتشم نشاند غم تو                غمناك شوم ، گرَم نماند غم تو !

كشف الأسرار و عدة الأبرار، ج ‏2 ، ص : 94 ، 95 .

ابوالفضل رشيد الدين ميبدي .

و ارغنون آسماني ، دكتر عبدالوهاب شاهرودي ، ص : 399 .