توحيد مفضل / ترجمه علامه مجلسى‏
 

نام كتاب : توحيد مفضل / ترجمه علامه مجلسى‏

نويسنده : مفضل بن عمر

تاريخ وفات مؤلف : نيمه دوم قرن دوم‏

مترجم : مجلسى ، محمد باقر بن محمد تقى‏

محقق / مصحح : باقرى بيدهندى، ناصر و طباطبايى محمد حسين‏

توحيد مفضل بن عمر ترجمه علامه مجلسى به زبان فارسى است كه در سال 1094 ق به دست ايشان ترجمه شده است. مصحح اين كتاب آقاى باقر بيدهندى مى ‏باشد و پاورقى ‏هاى آن توسط آيت الله محمدتقى شوشترى انجام گرفته است. در اين كتاب به بيان شگفتى‏ هاى آفرينش انسان و جهان هستى پرداخته‏ اند و از اين راه به اثبات آفريدگارى حكيم و دانا پرداخته‏ اند. در واقع اين كتاب املاى امام صادق( ع) بر مفضل بن عمر جعفى كوفى، يكى از اصحاب سرشناس و بزرگ آن حضرت مى ‏باشد.

ساختار و محتواى كتاب‏

توحيد مفضل از دير باز مورد توجه علما و بزرگان بوده و حتى به زبان‏هاى ديگر ترجمه شده است. و براى بهره‏ گيرى فارسى زبانان علامه محمدباقر مجلسى آن را به فارسى ترجمه و نكات ارزشمندى را تحت عنوان « مترجم گويد » بدان افزوده است. مى‏ توان ترجمه مرحوم مجلسى را شرحى مختصر و « مزجى» دانست كه باز شناختن سخنان شارح و متن، تنها با مقابله با اصل ممكن است.
كتاب با مقدم‏ه اى از مصحح آقاى باقر بيدهندى در باره علوم بى‏ كران ائمه مخصوصا امام صادق( ع) كه در اين كتاب به روشنى نمايان است، و از مقام و بزرگداشت مفضل نزد ائمه صحبت شده است.
در اين ترجمه مقدم‏ه اى از آيت الله شوشترى نقل شده است كه در آن از اهميت و جايگاه اين كتاب و بالخصوص امام صادق( ع) سخن مى ‏گويد و امام را فردى دانشمند و نابغه معرفى مى ‏كند. وى مطالب اين مقدمه را از كتاب مغز متفكر جهان شيعه امام جعفر صادق عليه السّلام، كه بيست و پنج نفر از استادان دانشگاه اروپا و امريكا اصل انگليسى آن را نوشته‏ اند و ذبيح الله منصورى به اين اسم آن را ترجمه كرده ، نقل مى‏ كند :

اولين كسى كه خبر به گردش زمين به دور خود داد امام صادق( ع) بود، و از قول اين كتاب نظريه ‏هاى امام صادق ( ع ) را كه جزء اولين نظريات است ، مى‏ آورد كه امام صادق ( ع ) اولين كسى است كه عقيده به عناصر اربعه را كه مدت يك هزار سال غيرقابل تزلزل به نظر مى‏ رسيد، متزلزل كرد آن هم وقت گفتنش اين نظريه را هنوز يك نوجوان نشده طفل به شمار مى ‏آمد ؛ ولى نظريه مربوط به هوا را بعد از آن كه به سن رشد رسيد و به تدريس شروع كرد ، بر زبان آورد .

پريستلى با آن كه اكسيژن را كشف كرد ، نتوانست بفهمد كه آن را مى ‏سوزاند . و ( لاوازيه) با آن كه قسمت‏هايى از خواص اكسيژن را با آزمايش استنباط كرد ، نتوانست بفهمد كه آن گاز، سوزاننده آهن است ؛ ولى امام صادق( ع) هزار سال قبل از او به اين موضوع پى ‏برد.

نظريه امام صادق( ع) مبنى بر آن كه تمام اجزاى باد ( هوا ) براى تنفس ضرورت دارد ، از نيمه قرن نوزدهم به بعد ، تا امروز تأييد شده است.

يكى از نظريه‏ هاى امام صادق ( ع ) كه نبوغ علمى او را به ثبوت مى ‏رساند ، نظريه ‏اى است كه راجع به انتقال بيمارى به وسيله بعضى از نورها، داده است. امام جعفر صادق ( ع) فرمودند : ( روشنائى ‏هائى هست كه اگر از يك بيمار بر يك شخص سالم بتابد ممكن است، آن شخص سالم را بيمار كند.

در مباحث علمى مبحثى وجود ندارد كه امام صادق( ع ) راجع به آن اظهار نظر نكرده باشد ؛ از آن جمله راجع به نور ستارگان كه گفته : در بين ستارگانى كه شب مى‏ بينيم ، ستارگانى هستند كه آن قدر نورانى مى‏ باشند كه خورشيد در قبال آنها تقريبا بى‏ نور است .

آيت الله شوشترى از آن كتب در اين مقدمه نقل مى كند كه امام صادق ( ع ) گفت دنيا منحصر به يكى و دو تا نيست و دنياهاى متعدّد وجود دارد . اين گفته امروز به طور غير قابل ترديد به ثبوت مى ‏رسد ، هزارها دنيا ، چون دنياى خورشيدى ما از بين مى ‏رود ؛ ولى كوآزر باقى مى‏ ماند .

بعد از اين دو مقدمه ، از علامه مجلسى ديباچه‏ اى نقل مى ‏شود كه در آن علت پيدايش كتب و جريانى كه بين مفضل و ابن ابى الوجاء درباره وجود خدا افتاد را نقل مى‏ كند، بعد از اين مطالب، متن كتاب توحيد مفضل از عربی به زبان علامه مجلسى ترجمه مى ‏شود.